در مورد چگونگی خلقت آسمان و زمین در شش دوران باید بگوییم‌ :
وقتی ارادة خدا بر وجودچیزی تعلق گرفت‌، وجود آن‌، بر چیز دیگری غیر از ارادة خدا توقف ندارد و ارادة خداعلت تامة وجود آن است‌; اما هر طور که اراده کند، همان طور موجود می‌شود; یعنی اگراراده کند در یک لحظه موجود شود، در همان یک لحظه و اگر اراده کند در چند میلیونسال موجود شود در همان مقدار از زمان‌، بدون کم و زیادی موجود می‌شود.(1) در واقعآن‌چه خدا انجام می‌دهد، همان اراده است‌، که اراده زمان‌بردار نبوده و در زمانواقع نمی‌شود. اما آن‌چه تحقق می‌یابد و موجود می‌شود دو قسم است‌: یا موجودی مادیو محدود به ظرف زمان است و یا موجودی مجرد و غیر زمانی‌; در مورد مجردات واضح استکه وجودشان زمان بردار نیست و بلافاصله بعد از ارادة خدا در یک لحظه موجود می‌شوند. اما، از آن‌جا که ماده شایستگی آفرینش دفعی را ندارد، محال است موجودات مادی در یکلحظه خلق شوند و این به قدرت خالق ربطی ندارد; مثلاً: اگر گفته شود در ظرف یک لیترینمی‌توان دو لیتر شیر ریخت‌، به این مفهوم نیست که شیر کم و محدود است‌، بلکه ظرفمحدود است‌. همان طور که مکان و طول و عرض بُعد وجودی موجودات مادی است‌; بنابراینتحقق یافتن ماده بدون آنها محال است‌، بدون زمان هم ممکن نیست بوجود بیایند. وزمان‌دار بودن‌، مقتضای مادی بودن آنها است‌، به عنوان نمونه‌: یا یخ موجود نمی‌شودو یا اگر موجود شود حتماً سرد است و ممکن نیست یخی باشد که سرد نباشد. پس در خلقتموجودات مادی آنچه از خدا واقع می‌شود، همان اراده است‌. و چون موجود مادی بهعلّت‌ِ مادّی بودن‌، زمان‌دار است‌، باید در زمان مشخصی موجود شود و خلق‌ِ موجودمادی بدون زمان محال است‌(2)اما اینکه چرا زمان خلقت عالم 6 روز بوده نه کمتر و نهبیشتر؟ یعنی چرا خدا اراده کرد که در 6 روز موجود شوند؟ ابتدا باید گفت‌: مراد از 6روز (ستّة ایّام‌) شش روز از روزهای معمولی نیست‌، چون روز معمولی از حرکت زمین بهدور خود و به دور خوشید حاصل می‌شود، که قبل از خلق آسمان و زمین معنا ندارد، بلکهمراد از آن 6 قطعه از زمان‌،(3)یا 6 دورة خلقت و 6 مرحلة خلقت‌،می‌باشد.(4) امادلیل 6 مرحله بودن یا 6 بُرهه از زمان بودن خلق آسمانها و زمین این است که‌، مسیرعادی تکامل آسمان و زمین و قابل سکونت شدن زمین همان مقدار بوده است‌، و خدا ارادهکرده است که همة امور به اسباب عادی خود تکامل یافته و مسیر عادی خود را طی کنند،که این‌، همان ارادة تکوینی خداست‌. همان طور که سیر عادی تکامل جنین 9 ماه و 9 روزطول می‌کشد، اما خدا قادر است در کمتر از آن هم آنرا کامل کند.
پس‌: اوّل این که خلقتآسمانها و زمین به علّت مادّی بودنشان زمان‌مند است و در یک لحظه ممکن نیست‌.
دوّم‌: چرا در کمتر از 6مرحله یا شش مرحله اززمان نشد؟ به دلیل این بوده است که خدا خواسته مسیر عادی وطبیعی تکامل خود را طی کنند و ارادة تکوینی خدا بر همیناست‌.
1: تفسیر نمونه‌، ج 1،ص 418، بقره 117
2: بااستفاده از معارف قرآن‌، مصباح یزدی‌، ص 177 ـ 192، نشر انتشاراتاسلامی‌
3: المیزان‌،ج 17،ص362، نشر جامعة مدرسین‌
4: معارف قرآن‌، مصباح یزدی‌، ج 2، ص 241، نشر در راهحق‌